تفاوت اظهارنامه مالیات بر عملکرد با اظهارنامه مالیات بر درآمد

تفاوت اظهارنامه مالیات بر عملکرد با اظهارنامه مالیات بر درآمد چیست؟

برای درک بهتر تفاوت اظهارنامه مالیات بر عملکرد با اظهارنامه مالیات بر درآمد بهتر است ابتدا کمی درباره مالیات بر ارزش افزوده اطلاعات در اختیارتان قرار دهیم:

تعریف مالیات بر ارزش افزوده

ارزش افزوده مالیاتی است غیرمستقیم که مصرف‌کننده، آن را با بهای خرید کالا و یا خدمات پرداخت می‌نماید. در مرحله بعدی فروشنده این مالیات دریافتی را باید به خزانه دولت واریز کند. این مالیات به‌اصطلاح vat نامگذاری شده است. این مالیات طی چند سال اخیر توسط دولت تعیین و از فعالان در حوزه کسب‌وکار از مرحله تولید تا توزیع اخذ خواهد شد. مالیات بر ارزش افزوده به سه دسته تقسیم خواهد شد که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت:

• مصرفی
• درآمدی
• تولیدی

شاید تصور کنید که این مالیات فقط از مصرف‌کننده دریافت می‌شود اما این‌گونه نیست. تولیدکننده هم باید مالیات را پرداخت نماید و هر کالا و یا خدمتی که در مقابل دریافت پول ارائه گردد مشمول مالیات بر ارزش افزوده خواهد شد. این مالیات باید هر ۹۰ روز یک‌بار ( با فرجه ۱۵ روزه) پرداخت خواهد شد.

نحوه محاسبه تفاوت اظهارنامه مالیات بر عملکرد با اظهارنامه مالیات بر درآمد:

مالیات ارزش افزوده را این‌گونه تعریف می‌کنیم که  ارزشی است که در هنگام تولید یک کالا یا خدمات به ارزش مواد اولیه آن افزوده خواهد شد. وقتی کالایی تولید شده است، قیمت آن بر طبق مراحل تولید بالا خواهد رفت و ارزش آن اضافه خواهد شد.

توجه داشته باشید که قانون مالیات بر ارزش افزوده در سال 1387 برای اجرای آزمایشی تصویب شد. بعد از تمدید مدت اجرای آزمایشی آن در سال 1399 و در اجرای اصل 123 قانون اساسی ایران، قانون دائمی ارزش افزوده در خرداد 1400 به تصویب رسید و از 13 دی‌ماه 1400 به اجرا رسید. نرخ مالیات بر ارزش افزوده اکنون 9 درصد می‌باشد که 6 درصد آن مربوط به مالیات و 3 درصد مربوط به عوارض آن می‌باشد.

بر اساس ماده 1 قانون دائمی ارزش افزوده، مالیات و عوارض دریافت شده برای عرضه کالاها و ارائه خدمات مشمول مالیات و عوارض در یک دوره معین، مالیات و عوارض فروش نامیده خواهد شد. همچنین مالیات ارزش افزوده خرید، مالیات و عوارض متعلق به خرید کالاها و خدمات مشمول مالیات و عوارض (اعتبار مالیاتی)، نیز خواهد شد.

به‌این‌ترتیب، مابه‌التفاوت مالیات و عوارض فروش با مالیات و عوارض خرید در یک دوره معین (درصورتی‌که میزان فروش بیش از خرید باشد) به سازمان امور مالیاتی پرداخت خواهد شد.

در نهایت این مصرف‌کننده نهایی کالا و یا خدمات می‌باشد که مالیات ارزش افزوده را پرداخت می‌نماید. اما نحوه محاسبه مالیات ارزش افزوده به این شکل می‌باشد که مودیان، مالیاتی را بابت خرید مواد اولیه و تولید پرداخت کرده‌اند را از خریدار گرفته و از مالیات پرداختی خود، کسر کرده و. در نهایت تفاوت این دو مبلغ را به‌عنوان مالیات بر ارزش افزوده به سازمان مالیاتی واریز خواهند کرد.

مقایسه اظهارنامه مالیات بر عملکرد و اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده

۱. تعریف اظهارنامه مالیات بر عملکرد

اظهارنامه مالیات بر عملکرد، گزارشی است که مودیان مالیاتی (اشخاص حقیقی و حقوقی مشمول مالیات) باید در پایان هر سال مالی به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند و در آن کلیه درآمدها، هزینه‌ها، سود و زیان و سایر اطلاعات مالی خود را اعلام کنند. هدف این اظهارنامه، تعیین مالیات نهایی سالانه بر اساس عملکرد واقعی مودی در طول سال است.

• این اظهارنامه معمولاً سالی یک‌بار ارسال می‌شود.
• شامل اطلاعات کامل درآمد ناخالص، هزینه‌های قابل قبول، استهلاک دارایی‌ها، معافیت‌های قانونی و در نهایت سود مشمول مالیات است.
• مهلت ارسال برای اشخاص حقوقی حداکثر چهار ماه پس از پایان سال مالی و برای صاحبان مشاغل تا پایان خرداد سال بعد می‌باشد.

۲. تعریف اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده (VAT)

اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده گزارشی است که فعالان اقتصادی مشمول قانون مالیات بر ارزش افزوده باید به صورت دوره‌ای (عموماً هر سه ماه) به سازمان امور مالیاتی ارائه کنند. در این اظهارنامه، مودیان میزان مالیات بر ارزش افزوده دریافتی از مشتریان (فروش) و مالیات بر ارزش افزوده پرداخت‌شده به فروشندگان (خرید) را اعلام کرده و مابه‌التفاوت آن را به سازمان پرداخت می‌کنند یا اعتبار مالیاتی دریافت می‌کنند.

• هدف آن، شفاف‌سازی تراکنش‌های خرید و فروش و وصول مالیات غیرمستقیم از مصرف‌کننده نهایی است.
• مهلت ارسال آن تا ۱۵ روز پس از پایان هر فصل می‌باشد.

۳. تفاوت‌های اصلی این دو اظهارنامه

به زبان ساده، اظهارنامه مالیات بر عملکرد مثل کارنامه سالانه یک کسب‌وکار است که سود و زیان واقعی آن را نشان می‌دهد و بر اساس آن مالیات نهایی تعیین می‌شود.

اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده اما شبیه به یک گزارش فصلی است که صرفاً جریان مالیات غیرمستقیم بین خریدار و فروشنده را مشخص می‌کند. هر دو الزامی هستند، اما دوره، هدف، و محتوای اطلاعات آن‌ها کاملاً متفاوت است.

نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده در ایران

وقتی در مدت زمان سه‌ماه در یک سال یک شرکت کالایی را خریداری می‌نمائید و مبلغ x را پرداخت کرده‌اید. در حین خرید 9 درصد از مبلغ x را اضافه بر مبلغ کالا به فروشنده پرداخت کرده‌اید. از طرف دیگر،هم شرکت موردنظر کالا را به قیمت مصوب به فروش می‌رساند و مبلغ y را دریافت می‌نماید. همچنین 9 درصد y را اضافه بر مبلغ کالا از خریدار به‌عنوان مالیات بر ارزش افزوده دریافت خواهد کرد.

بنابراین در پایان این مهلت ۳ ماهه مالیات اخذ شده در مقابل مالیات پرداخت شده قرار گرفته و مازاد آن به اداره ارزش افزوده طی فیش مالیاتی پرداخت خواهد شد و اگر مقدار مالیات پرداخت شده بیشتر باشد می‌توان آن را از دولت استرداد و یا به دوره بعد موکول نماید.

کاربرد و مخاطبان اظهارنامه مالیات بر عملکرد و اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده

۱. کاربرد اظهارنامه مالیات بر عملکرد

اظهارنامه مالیات بر عملکرد ابزار اصلی سازمان امور مالیاتی برای محاسبه مالیات سالانه مودیان است. این اظهارنامه با جمع‌آوری اطلاعات دقیق مالی از کسب‌وکار یا شخص حقیقی، امکان تعیین درآمد مشمول مالیات و اعمال معافیت‌ها و کسورات قانونی را فراهم می‌کند.

کاربردهای کلیدی آن عبارت‌اند از:

• تعیین مالیات قطعی سالیانه بر اساس سود واقعی.
• ایجاد شفافیت مالی برای سازمان امور مالیاتی و مودی.
• مبنای بررسی دفاتر قانونی و حسابرسی مالیاتی.
• ثبت عملکرد مالی سالانه برای استفاده در تسهیلات بانکی، شرکت در مناقصات و ارزیابی اعتباری.

مخاطبان اصلی اظهارنامه مالیات بر عملکرد:

• اشخاص حقوقی مانند شرکت‌های بازرگانی، تولیدی، خدماتی، پیمانکاری و …
• اشخاص حقیقی مشمول مالیات شامل صاحبان مشاغل موضوع ماده ۹۵ قانون مالیات‌های مستقیم.
• کسب‌وکارهایی که در طول سال درآمد مشمول مالیات داشته‌اند، حتی اگر زیان‌ده باشند.

۲. کاربرد اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده (VAT)

اظهارنامه VAT وسیله‌ای برای اعلام و تسویه دوره‌ای مالیات غیرمستقیم معاملات است که فروشنده از خریدار دریافت کرده و باید به سازمان امور مالیاتی پرداخت کند. این اظهارنامه نقش مهمی در ردیابی سرعت گردش کالا و خدمات و جلوگیری از فرار مالیاتی در زنجیره تأمین دارد.

کاربردهای کلیدی آن عبارت‌اند از:

• تسویه مابه‌التفاوت مالیات بر فروش و خرید در هر دوره سه‌ماهه.
• اطمینان از وصول مالیات غیرمستقیم از مصرف‌کننده نهایی.
• مستندسازی معاملات خرید و فروش برای سازمان امور مالیاتی.
• بنیاد قانونی برای استرداد مالیات خرید در صورت مشمول‌بودن اعتبار مالیاتی.

مخاطبان اصلی اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده:

• کلیه فعالان اقتصادی مشمول قانون VAT، اعم از حقیقی و حقوقی.
• واردکنندگان و صادرکنندگان کالا و خدمات مشمول.
• تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان، عمده‌فروشان و خرده‌فروشان در چرخه تامین.
• شرکت‌های خدماتی مشمول قانون (مثل حمل‌ونقل، مشاوره، گردشگری و …).

نکته مهم:

برخی مودیان همزمان مشمول هر دو نوع اظهارنامه هستند، بنابراین باید فصلی اظهارنامه VAT و سالی یک‌بار اظهارنامه عملکرد را ارسال کنند؛ عدم ارسال هر کدام در موعد مقرر، جرایم مالیاتی جداگانه دارد.

مراحل و نحوه ثبت و ارسال اظهارنامه مالیات بر عملکرد و اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده

۱. مراحل ثبت و ارسال اظهارنامه مالیات بر عملکرد

اظهارنامه مالیات بر عملکرد سالی یک‌بار ارائه می‌شود و فرآیند آن به ترتیب زیر است:

1. تهیه اسناد و مدارک مالی سالانه

   • صورت‌های مالی (ترازنامه، صورت درآمد و هزینه)
   • دفاتر قانونی و اسناد درآمد و هزینه
   • مدارک مربوط به معافیت‌ها، کسورات قانونی و استهلاک دارایی‌ها

2. ورود به سامانه مالیاتی کشور

   [- آدرس: tax.gov.ir

   • ورود با نام کاربری و رمز عبور اختصاصی مودی

3. انتخاب گزینه اظهارنامه عملکرد

   • انتخاب سال مالی مورد نظر
   • تعیین نوع فعالیت (شرکت، مشاغل گروه اول/دوم/سوم)

4. تکمیل فرم اظهارنامه

   • وارد کردن اطلاعات هویتی و شرکتی
   • درج جزئیات درآمد، هزینه، سود و زیان
   • ثبت معافیت‌ها و کسورات قانونی

5. تأیید نهایی و ارسال

   • بررسی مجدد اطلاعات
   • دریافت کد پیگیری به عنوان رسید ارسال

6. پرداخت یا ترتیب پرداخت مالیات

   • پرداخت آنلاین از طریق درگاه بانکی سامانه
   • استفاده از امکان تقسیط در صورت نیاز

مهلت ارسال: اشخاص حقوقی حداکثر ۴ ماه پس از پایان سال مالی و صاحبان مشاغل تا پایان خرداد سال بعد.

۲. مراحل ثبت و ارسال اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده (VAT)

اظهارنامه VAT فصلی ارسال می‌شود و مراحل آن عبارت است از:

1. جمع‌آوری اطلاعات معاملات فصل

   • فاکتورهای فروش (مالیات و عوارض دریافتی)
   • فاکتورهای خرید مشمول مالیات (اعتبار مالیاتی)

2. ورود به سامانه مالیات بر ارزش افزوده

   [- آدرس: evat.ir

   • ورود با نام کاربری و رمز مودی

3. انتخاب دوره زمانی اظهارنامه

   • تعیین فصل مربوطه (بهار، تابستان، پاییز، زمستان)

4. تکمیل فرم اظهارنامه VAT

   • ثبت مجموع فروش و مالیات وصول شده
   • ثبت مجموع خرید و مالیات پرداخت شده
   • محاسبه خودکار مابه‌التفاوت توسط سامانه

5. تأیید نهایی و ارسال

   • بازبینی داده‌ها
   • دریافت شماره رهگیری ارسال اظهارنامه

6. پرداخت مالیات مابه‌التفاوت

   • پرداخت از طریق درگاه بانکی سامانه VAT
   • یا ثبت اعتبار برای استفاده در دوره بعد (در صورت مازاد خرید بر فروش)

مهلت ارسال: تا ۱۵ روز پس از پایان هر فصل.

توصیه حرفه‌ای سئو و مالیاتی:

• ارسال به‌موقع هر دو اظهارنامه نه تنها شما را از جرایم مالیاتی معاف می‌کند، بلکه امتیاز مثبت در اعتبارسنجی مالی، صدور مفاصاحساب بیمه و مالیات و شرکت در مناقصات خواهد داشت.
• استفاده از مشاور یا نرم‌افزار حسابداری می‌تواند احتمال خطا در تکمیل این فرم‌ها را کاهش دهد.

فرق مالیات بر ارزش افزوده و مالیات عملکرد چیست؟

می‌توان دو نوع مالیات بر ارزش افزوده و مالیات عملکرد را از جمله مهم‌ترین مالیات‌هایی بدانیم که باید توسط شرکت‌ها و حتی اشخاص باید پرداخت شود و مهم‌تر اینکه باید در موعد مقرر این پرداخت صورت گیرد.

به طور کل تفاوت این دو مالیات در نوع و درصد پرداخت می‌باشد به طوری که در مالیات بر ارزش افزوده، مراحل تولید و هزینه‌هایی که برای این منظور در نظر گرفته خواهد شد، تعیین کننده مقدار مالیات پرداختی می‌باشد در حالیکه در مالیات عملکرد، شرکت‌ها و اشخاص حقیقی در صورتی که دارای سود باشند مشمول به پرداخت مالیات عملکرد خود خواهند بود.

۴. مقایسه جدول زمانی، مهلت‌ها و جریمه‌های تأخیر

نکته کلیدی: زمان‌بندی دقیق و ثبت در تقویم کاری کسب‌وکار، بهترین روش جلوگیری از جریمه‌های مالیاتی است.

۵. نمونه فرم و اجزای هر اظهارنامه

الف. اجزای اظهارنامه مالیات بر عملکرد

• اطلاعات هویتی مودی (کد اقتصادی، شناسه ملی، کد پستی)
• مشخصات شغلی و آدرس محل فعالیت
• صورت سود و زیان سالانه
• ترازنامه یا صورت وضعیت مالی
• اطلاعات دفاتر و اسناد قانونی
• جزئیات معافیت‌ها و کسورات قانونی
• امضا و تأیید نهایی

ب. اجزای اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده (VAT)

• اطلاعات شناسایی مودی و شماره ثبت‌نام VAT
• مجموع فروش مشمول مالیات فصل و میزان مالیات و عوارض وصول شده
• مجموع خرید مشمول مالیات فصل و میزان مالیات و عوارض پرداخت شده
• محاسبه مابه‌التفاوت مالیات پرداختی و دریافتی
• مشخص‌کردن اعتبار مالیاتی یا مبلغ قابل پرداخت
• تأیید و ارسال نهایی

۶. سوالات پرتکرار درباره تفاوت اظهارنامه مالیات بر عملکرد با اظهارنامه مالیات بر درآمد

۱. آیا همه مشاغل مشمول ارسال هر دو اظهارنامه هستند؟

خیر، برخی فقط مشمول یکی هستند. اما بسیاری از مودیان باید هم اظهارنامه عملکرد و هم VAT را ارسال کنند.

۲. اگر در سال زیان ده باشم، باز هم باید اظهارنامه عملکرد بفرستم؟

بله؛ ارسال الزامی است و زیان ثبت‌شده می‌تواند در سال‌های بعد قابل انتقال باشد.

۳. آیا اظهارنامه VAT شامل کالاهای معاف می‌شود؟

کالاها و خدمات معاف فقط باید در بخش مربوطه ثبت شوند ولی مالیات برایشان محاسبه نمی‌شود.

۴. مهم‌ترین جریمه‌های مالیاتی چیست؟

۳۰٪ غیرقابل بخشش برای عملکرد و ۵۰٪ برای VAT در صورت عدم تسلیم، به‌علاوه جریمه دیرکرد پرداخت.

۵. چگونه می‌توان خطا در ارسال را کاهش داد؟

استفاده از نرم‌افزار حسابداری معتبر و یا مشاور مالیاتی مجرب بهترین راه پیشگیری است.

۷. جمع‌بندی کاربردی و توصیه‌های حقوقی/مالی

تفاوت اصلی این دو اظهارنامه در نوع مالیات (مستقیم یا غیرمستقیم) و بازه زمانی ارسال (سالیانه یا فصلی) است. هر دو برای شفافیت مالی و جلوگیری از مشکلات قانونی ضروری هستند.

اگر مودی همزمان مشمول هر دو باشد، باید دو تقویم ارسال جدا داشته باشد تا هیچ‌کدام را فراموش نکند.

توصیه‌های کلیدی:

• همواره پیش از موعد قانونی، مدارک را آماده کنید و ثبت در تقویم کاری را جدی بگیرید.
• از مشاور مالیاتی یا حسابدار خبره برای کنترل نهایی اطلاعات استفاده کنید.
• به‌روز ماندن در قوانین و نرخ‌ها بسیار مهم است چون تغییرات ناگهانی ممکن است بر محاسبات اثر بگذارد.
• از ثبت‌نام و کدهای مالیاتی خود اطمینان حاصل کنید تا در سامانه‌ها با خطا مواجه نشوید.

هشدار حرفه‌ای: اشتباهات یا تأخیر در این دو بخش می‌تواند علاوه بر جریمه‌های نقدی، باعث از دست دادن اعتبار تجاری، مشکلات بانکی، و دشواری در مناقصات شود.

شماره تماس :44348807  021

آموزش حسابداری

مهارت‌های حسابداری در عصر ارز دیجیتال و هوش مصنوعی

برای مطالعه بیشتر: آموزش حسابداری ویزه بازار کار